Yazar: HAFIZ TÜRKMEN

Tarih: 18/02/2025 15:09 Güncelleme Tarihi: 18/02/2025 17:12

“Ukrayna'nın yeniden inşası için 486 milyar dolar gerekiyor.”

Türkiye Ukrayna İş İnsanları Derneği Başkanı Burak Pehlivan, Ukrayna'nın yeniden inşası için 486 milyar dolara ihtiyaç duyulduğunu belirtti. İkinci Trump döneminde Ukrayna-Rusya savaşının geleceğini değerlendirirken, Trump ile bir barış beklentisinin oluştuğuna dikkat çekti. Her ne kadar barışın bugünden yarına gelmeyeceği ifade edilse de, Pehlivan barışın daha yakın olduğunu vurguladı. Pehlivan; “Ukrayna'nın yeniden imar ve inşası için 486 milyar dolara ihtiyaç olduğu belirtiliyor. Gerçi Avrupa Yatırım Bankası, bu miktarın 1 trilyon doları bulacağını belirtti. Bu, son yılların en büyük yatırım hamlesi olacak” dedi. Ayrıca, son beş senede Türkiye’nin Ukrayna’daki en büyük yabancı sermaye yatırımcısı olduğunu söyleyen Pehlivan, “Ülkemiz iş dünyası da en fazla katkıyı yapacak ülke olacak. Savaş döneminde ve son beş yılda Türkiye ile Ukrayna dış ticaret hacmi değişmedi. Türkiye, son yıllarda en büyük ticaret fazlasını 700 milyon dolarla gerçekleştirdi” ifadelerine yer verdi. Pehlivan, Türkiye ile Ukrayna arasında ekonomik, ticari ve siyasi ilişkilerin güçlenerek devam edeceğini de sözlerine ekledi. Geçen yıl Mart ayında hesaplanan meblağ ise 411 milyar dolar olarak belirtilmişti.

Maliyet Raporu ve Kayıplar

Maliyet raporuna göre, ilk sırada konut ihtiyacı bulunuyor. 10 yıllık maliyet tahmininde, konut ihtiyacı 80 milyar dolar (%17) ile listenin başında yer alıyor. Bunu, 74 milyar dolar (%15) ile ulaşım ve 67,5 milyar dolar (%14) ile ticaret ve sanayi ihtiyacı takip ediyor. Dünya Bankası Doğu Avrupa Bölge Direktörü Arup Banerji, “486 milyar dolar, akıl almaz derecede bir miktar ve elbette gerçek ihtiyaçları yansıtıyor” dedi. Banerji ayrıca, savaşın ilk aylarında görülen yüksek hasar oranlarının hızla azaldığını belirtti. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası’nın hazırladığı diğer bir raporda ise, savaştan kaynaklanan doğrudan zararın yaklaşık 152 milyar dolara ulaştığı ve kayıpların Donetsk, Harkiv, Luhansk, Zaporijya, Herson ve Kiev gibi bölgelerde yoğunlaştığı ifade ediliyor. Ayrıca, ekonomik üretim ve ticaretteki aksaklıkların yanı sıra, enkaz kaldırma gibi savaşla ilgili diğer maliyetlerin 499 milyar dolar daha ekleyeceği öngörülüyor. Ukrayna’daki binaların %10’u ya yıkıldı ya da hasar gördü. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası raporunda haritalanan kayıplar ise hayli çarpıcı: Yaklaşık 2 milyon konut birimi, yani Ukrayna'nın toplam konut stokunun yaklaşık %10’u ya hasar görmüş ya da yıkılmış durumda. Buna ek olarak, 8.400 km otoyol, karayolu ve diğer ulusal yollar ile yaklaşık 300 köprü savaştan etkilendi.

Ekonomik ve Ticari İlişkiler

İş dünyası, Rusya ile Ukrayna arasındaki krizi yakından izliyor. İki ülkenin, Türkiye’nin gıda ithalatında %40, turizmde %25 ve doğalgaz ithalatında %50 paya sahip olduğu belirtildi. Ayrıca, her iki ülkede yüzlerce Türk yatırımı ve devam eden müteahhitlik projeleri bulunuyor.

Ukrayna Pazarı ve Türk Şirketlerinin Faaliyetleri

Ukrayna pazarı, Türkiye için kritik öneme sahip. Son yıllarda yakınlaşan ilişkiler ve artan ticaret hacmi sayesinde, 700’den fazla Türk şirketi ülkede faaliyet gösteriyor. Peki, hangi Türk şirketi Ukrayna’da ne yapıyor?

• Turkcell ve Lifecell:
Turkcell’in tam iştiraki Lifecell’in 10 milyondan fazla abonesi bulunuyor. Dünya Gazetesi’nden Göker Bilgiç’in haberine göre, Lifecell, Ukrayna’nın en büyük üçüncü mobil operatörü konumunda. Grup gelirlerinin %10’unu oluşturan Lifecell, 2005 yılından bu yana ülkede faaliyet gösteriyor.
Endekse göre: BIST 100 Endeksi son bir yılda %25 değer kazanırken, TCELL %66 artış göstermiş; hisse, en düşük 59,10 ve en yüksek 111,81 seviyelerini kaydetti. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası analistlerine göre, TCELL’in 1 yıllık fiyat tahminleri maksimum 159 TL’ye ulaşabilir. Azalan savaş ortamı ve Ukraynalı vatandaşların ülkesine dönmesiyle operatör kullanım oranının artması durumunda, TCELL hisse fiyatı 220 TL seviyelerine yakın bir değere ulaşabilir.

• Şişecam:
Şişecam, cam ambalaj pazarının önemli şirketlerinden biri olarak hem Ukrayna’da hem de Rusya’da üretim yapıyor. Şişecam’ın, Rusya’da 5, Ukrayna’da ise 1 tesisi bulunuyor. Ukrayna’daki tesis, Rusya ile sınır komşusu olan Kharkov bölgesinde yer alıyor. 2011 yılından bu yana Şişecam bünyesinde bulunan Merefa Glass Company, bölgede yaşanan olaylar nedeniyle yıllardır kapalı durumda.
Endekse göre: BIST 100 Endeksi son bir yılda %25 değer kazanırken, SISE %16 değer kaybetti. Hisse, en düşük 37,48 ve en yüksek 55,64 seviyelerini kaydetti. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası analistlerine göre, SISE’in 1 yıllık fiyat tahminleri maksimum 70 TL’ye ulaşabilir. Olası bir barış durumunda, artan üretim hacmi ve yeni tesis gelirleriyle SISE 110 TL’ye çıkabilir.

• Türk Müteahhitlik Sektörü:
Ukrayna, Türk inşaat şirketlerinin yoğun faaliyet gösterdiği bir pazar. Türk şirketleri, özellikle altyapı projelerinde adından sıkça söz ettiriyor. Doğuş İnşaat, Kremençuk bölgesinde 2 km uzunluğundaki karayolu köprü projesi ihalesini kazanmış; proje, Ukrayna medyasında 400 milyon dolara mal olduğu şeklinde yer almış. Bu ihalede Doğuş İnşaat, diğer Türk şirketi Onur İnşaat ile yarıştı.
Onur İnşaat, Ukrayna’daki en büyük yabancı şirketler arasında yer alıyor. Geçtiğimiz günlerde Jitomir Havaalanı yenileme ihalesini yaklaşık 1,8 milyon dolara kazanmış; ayrıca Kiev’in en büyük caddesini 26,5 milyon dolara yenilemiş ve başkentin çevre yolu ihalesi için de teklif vermiştir. Şirket, ülkenin en yüksek köprüsü olan Zaporoje Köprüsü'nün açılışını gerçekleştirmiştir. Onur İnşaat, 5 yıl önce yaklaşık 200 milyon dolarlık Dnipro Havalimanı ihalesini üstlenmiş olup, halihazırda dört adet devam eden projeye imza atmaktadır.
Limak İnşaat ise, 2016 yılında Ukrayna'nın Dnipro kentinde metro ihalesini kazanmış; ihale bedeli 224 milyon euro olarak belirlenmiş ve projenin 2025 yılında tamamlanması planlanmaktadır. Ayrıca, 2020 yılında Ukrayna Devlet Kara Yolları Kurumu ile çeşitli projelerin inşaatına yönelik iş birliği anlaşması imzalanmış; projelerin toplam değeri yaklaşık 3 milyar dolar olarak açıklanmıştır.
Endekse göre: DGGYO, BIST 100 Endeksi son bir yılda %25 değer kazanırken, %43 artış göstermiştir. Hissenin son bir yılda en düşük 27,90 ve en yüksek 47,68 seviyeleri kaydedilmiştir. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası analistlerine göre, DGGYO’nun 1 yıllık fiyat beklentisi 65 TL’ye ulaşması beklenirken, Ukrayna’nın yeniden inşası projelerinde bu değerin 140 TL’ye çıkması mümkündür.

• Otokar ve Karsan – Bölgeye Otobüs İhracatı:
Karsan, Rusya sınırında bulunan Kharkiv Belediyesi ile Nisan 2021’de 500 araçlık dev bir iş birliğine imza attı. Şirketin bölgeye üretim tesisi kurmayı planladığı bildirildi. Nisan ayında düzenlenen Uluslararası Mintrans Forum’unda konuşan Kharkiv Belediye Başkan Vekili İgor Terekhov, Karsan ile üretim konusunda anlaştıklarını ve tesiste yaklaşık 300 kişinin istihdam edileceğini açıkladı. Karsan, Ocak ayında 150 adetlik Jest ve Atak aracının kente teslimatını gerçekleştirdi; kalan kısmın birkaç yıl içinde teslim edileceği belirtildi.
Otokar, Koç Topluluğu şirketlerinden biri olarak, 2020 yılında Ukrayna’nın Vinitsa Bölgesi ile 4 milyon euroluk anlaşma yapmış ve anlaşma kapsamındaki 10 adet kent otobüsünü Eylül 2021’de teslim etmiştir. Ayrıca, Otokar geçmiş yıllarda Budget başta olmak üzere araç kiralama sektörüne yönelik yatırımlar gerçekleştirmiştir.
Endekse göre: BIST 100 Endeksi son bir yılda %25 değer kazanırken, OTKAR %7 değer kaybetmiştir. Hisse, en düşük 397,50 ve en yüksek 675,50 seviyelerini kaydetmiştir. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası analistlerine göre, OTKAR’ın 1 yıllık hedef performans seviyesi 720 TL olarak beklenirken; savaş ortamının azalması, toplu taşıma ihtiyacı ve yeni sipariş beklentisiyle OTKAR’ın fiyatı 950-1.000 TL aralığında seyredebileceği öngörülüyor.
KARSN ise, BIST 100 Endeksi son bir yılda %25 değer kazanırken, %34 artış göstermiştir. Hisse, en düşük 9,08 ve en yüksek 19,46 seviyelerini kaydetmiştir. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası analistlerinin ortak görüşüne göre, Ukrayna’da hayatın normale dönmesiyle birlikte Otokar’a benzer fırsatlara sahip olacak KARSN’ın 1 yıllık hedef performansı, mevcut şartlarda 15 TL; savaşın sona ermesiyle 25 TL seviyelerine ulaşabilir.

• Enerji Sektöründeki Türk Şirketleri:
Aksa Enerji, geçtiğimiz yıllarda Ukrayna’nın iki belediyesi ile iş birliği anlaşması imzalamıştı. İzmail Belediye Meclisi ile yapılan anlaşmaya göre, şirket 260 MW’lık doğalgaz santralini finanse edecek ve işletmeye alacak. Ayrıca, Aksa Odessa şehrinde bir elektrik santrali kurulması için anlaşma imzalamıştır.
Girişim Elektrik iştiraki Europower Ukraine LLC, Odessa’daki fabrikasının inşaatını tamamladığını duyurmuş; bölgede öncelikle güneş enerjisi santralleri olmak üzere hem ürün hem de hizmet tedariki yapmaktadır.
Endekse göre: BIST 100 Endeksi son bir yılda %25 değer kazanırken, AKSEN %32 artış göstermiştir. Hisse, en düşük 31,98 ve en yüksek 48,58 seviyelerini kaydetmiştir. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası analistlerine göre, AKSEN’in 1 yıllık güncel performansı maksimum 74 TL’ye ulaşabilir. Olası bir Ukrayna barışı durumunda, artan elektrik ihtiyacı sayesinde fiyat hedefi 140 TL bantlarına erişebilir.
GESAN ise, BIST 100 Endeksi son bir yılda %25 değer kazanırken, %31 değer kaybetmiştir. Hisse, en düşük 37,68 ve en yüksek 91,35 seviyelerini kaydetmiştir. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası analistlerinin değerlendirmesine göre, GESAN’ın 1 yıllık performans beklentisi maksimum 56 TL iken, Ukrayna’dan gelecek pozitif gelişmelerle fiyatlamasının 100 TL’ye ulaşması mümkündür.

Yazar: HAFIZ TÜRKMEN

Tarih: 18/02/2025 15:09 Güncelleme Tarihi: 18/02/2025 17:12